Ontstaan in grote nood - Prachtige recensie Job van Schaik in Dagblad van het Noorden

Fons van Wanroij leest voor uit de brieven van Werkman

Foto: Duncan Wijting

Graag meer Ammerlaan

De muziek van de Groningse bassist en componist Gerard Ammerlaan (1953-2011) is niet zo vaak meer te horen. Dat geldt voor veel moderne gecomponeerde muziek omdat muziekprogrammeurs doorgaans kiezen voor de zekerheid van het bekende. Vaak worden nieuw gecomponeerde werken een paar keer uitgevoerd en wacht daarna de vergetelheid. Nieuwe muziek wordt als onverkoopbaar gezien, want: te moeilijk, geen publiek, piep-knor, enzovoorts.

Gelukkig hebben we in het Noorden het Peter de Grote Festival en Soundsofmusic, die zich juist onderscheiden door wel gedurfd te programmeren. Op initiatief van de Stichting Aa, van Ammerlaans vaste librettist Jo Willems, sloegen beide festivals de handen ineen voor een heropvoering van Ammerlaans eerste opera Ontstaan in grote nood uit 1995, die gaat over de laatste jaren uit het leven van Ploeg-kunstenaar Hendrik Werkman.

Willems maakte een selectie en Hans Kaldeway bewerkte Ammerlaans muziek voor klein ensemble, want zo’n grote opera is een duur project en bovendien is het Peter de Grote Festival nu eenmaal een kamermuziekfestival. Studenten en alumni van het Prins Claus Conservatorium gingen er met enkele andere musici mee aan de slag, onder leiding van dirigent Leendert Runia. Het resultaat was een verrassende, boeiende en transparante uitvoering van muziek die vaker gehoord mag worden.

Want dat viel toch vooral op in de tropische hitte van het Grand Theatre: Ammerlaans muziek is ijzersterk en overtuigde veel meer dan de twee Werkman-composities van de Duitser Burkhardt Söll (1944) die we voor de pauze te horen kregen. Hoe warm en swingend diens De rit naar Berlijn onder leiding van Peter Stam ook werd gespeeld, muzikaal waren Ammerlaans aria’s, duetten en terzetten toch echt veel rijker en hechter gecomponeerd.

Neem die Sabbath der eenvoudigen, een instrumentaal intermezzo. Op het eerste gehoor swingende klezmer, maar onder de melodische vrolijkheid hoorde je het tegelijkertijd kraken en knagen in de ritmiek en harmonie. Zoals Ammerlaans muziek eigenlijk voortdurend schuurt en boeit door de veelheid aan muzikale talen die hij samenbrengt. In de kamermuziekbewerking van Kaldeway kwam het allemaal prachtig helder over het voetlicht, met op de achtergrond een stuwende glansrol voor de pianopartij.

Gerard Ammerlaan

Foto: Jan Bouwman

Ammerlaans muziek zit vol briljante vondsten. Zo’n jazzloopje op de triangel in Klacht , om maar wat te noemen. Of die middeleeuwse trom in De Blauwe Schuyte. Dat swingriedeltje in de piano in de gedragen, etherische aria Platteland . De superieur zeurende ensemblemuziek op het latin-ritme van het slagwerk in De Vriend . En daarboven die meer klassieke vocale lijnen. Het werd allemaal ook nog eens fraai uitgevoerd en gezongen, waarbij alleen de verstaanbaarheid soms wat beter had gekund. Graag horen of zien we deze opera, of een andere van Ammerlaan, nog een in zijn geheel en geënsceneerd. En dat mag dan best een kamermuziekversie zijn. Er is in elk geval genoeg publiek voor, bleek op het Peter de Grote festival.