Gewoon het einde van de wereld

Gewoon het einde van de wereld

Gezien op 14 januari 2012

In Zaal de Markten, Brussel

Just la fin du monde (1990; Gewoon het einde van de wereld) van Jean-Luc Lagarce is een klein, maar pijnlijk familiedrama, een somber stuk over het onvermogen van vier gezinsleden (in het origineel zijn het vijf personages; in de versie van regisseur Yves van den Boogaart valt de rol van de jongere zus Suzanne samen met die van Catherine, de vrouw van Antoine ) met elkaar in contact te komen. Het stuk kent nauwelijks dialogen en handeling. De inhoud is snel verteld. Louis, de oudste telg uit het gezin, keert na jaren afwezigheid terug naar de familie om hen (zijn moeder, zijn jongere broer Antoine en zijn jongere zus Suzanne) mee te delen dat hij niet lang meer te leven heeft.

Lucas Tavernier als Louis (foto: Jan Bouwman)

Lagarce heeft Louis’ openingsmonoloog in een stijl geschreven, die de toon zet voor het verdere verloop van het stuk. Alle vier de personages breken hun woordenstroom, hun verhalen voortdurend af. Al bij het begin herbeginnen ze aan hun zinnen, want ze zijn bang. Bang dat de anderen niet begrijpen wat ze willen zeggen. Ze zouden in verlegenheid raken, zouden de anderen hen misverstaan. Maar vooral zijn ze er bang voor dat de anderen een ongunstige uitleg aan het gezegde kunnen geven.

Sandrita van Kemseke als Suzanne (foto: Jan Bouwman)

Die vrees is niet ongegrond. Niemand in het stuk is in staat tot werkelijk contact met de ander. Niemand komt los van zijn eigen invulling van wat er zich nu afspeelt, van wat er vroeger allemaal gebeurd is dan wel niet heeft kunnen gebeuren en daardoor voor immer verloren is gegaan. Gewoon het einde van de wereld bereikt zijn apotheose, wanneer Antoine over iets verschrikkelijk onbenulligs totaal vastloopt. Hij biedt Louis aan hem naar het station te rijden, omdat dat toch op zijn weg naar huis ligt. Antoine heeft meteen al door dat de anderen hem ervan verdenken Louis uit het huis, weer uit hun leven te willen hebben. Bij het geringste tegensputteren van Suzanne en de moeder (Fran Lomme) begint hij zich te verdedigen en maakt alles alleen maar erger met als resultaat dat de anderen bijna niet anders meer kunnen denken, dan dat hij werkelijk de bruut is voor wie ze hem houden en dat hij zijn geste alleen maar gedaan heeft om voorgoed van Louis af te zijn. Het is allemaal in- en intriest. De troost die Suzanne hem wil schenken komt te laat. Misschien wel jaren te laat.

Kurt Monten als Antoine (foto: Jan Bouwman)

Van den Boogaart heeft het stuk sober gehouden. De set is een cat walk van niet meer dan drie zwarte stroken balletvloer breed. Aan weerszijden staan tribunes van drie hoog, op de ene kopse kant een fauteuil, waarin gedurende de hele voorstelling de moeder zit, daarnaast een koelkast met daar bovenop een magnetron. Aan de andere kopse kant een bed met doorwoelde lakens en een klein tafeltje, met daarop een bureaulamp. Het stuk begint met een Caravaggio-achtige uitlichting van de personages. Maar vanaf het moment dat Louis zijn mond opent zitten spelers en publiek gevangen in het eendere, felwitte licht. Zo ben je als publiek direct toeschouwer van – ja, zelfs deelnemer aan dit pijnlijke familiedrama. Je ziet de tranen letterlijk van Suzannes wangen biggelen en op de vloer spatten. 

Je ziet de tranen letterlijk van Suzannes wangen biggelen

en op de vloer spatten.

(foto: Jan Bouwman)

De spelers leveren een geweldige acteerprestatie. Kurt Monten stak er deze laatste voorstelling bovenuit door de geloofwaardige Antoine die hij neerzette. Monten bouwde een prachtige spanningsboog op in de monologen en bewoog zich overtuigend door de gevoelens van twijfels, woede, frustraties en miskende goede bedoelingen. Zijn wanhoop was in de zaal voelbaar.

Met deze uitvoering van Gewoon het einde van wereld heeft het theatercollectie RoofTop een boeiende theaterbelevenis gecreëerd. Minpunt is misschien dat er meer aandacht voor de humor in het stuk had mogen zijn. De goede vertaling van Theodoor Rypma leent zich  alleszins voor een luchtigere aanpak.

RoofTop