Ravi Shankar - een van de groten uit de Indiase klassieke muziek van de vorige eeuw - is dood. Weinigen konden op de sitar in de snelle passages de noten zo duidelijk gearticuleerd los van elkaar laten weerklinken. Duizelingwekkend. De Indiase klassieke muziek gaat niet over harmonie. Elke noot heeft zijn eigen waarde. De belangrijkste noot is de Sa, de rust. In een rag stijgt de melodie op uit die Sa, zoals een vogel zijn nest verlaat. De vogel verkent het luchtruim, zwenkt alle kanten uit, maar houdt zijn oog altijd op het nest gericht, de Sa. Het nest waar hij uiteindelijk weer op zal landen.
Indiase klassieke muziek gaat niet over mystiek. Hippies en ander leerschuw tuig ten spijt. Shankar is gelukkig nooit bereid gevonden om tussenvormen te spelen of water bij de wijn te doen. De wereld draaide bij hem niet door. Ook na Monterey, Beatles en de jaren zeventig van de vorige eeuw leverde hij de ene klassieker na de andere af. Een groot musicus is niet meer. Maar daarmee is geen eind gekomen aan meer dan 4000 jaar muziektraditie. In die zin leeft Shankar voort. Hier is zijn betoverend Dhun van Monterey.
Februari, 1990: mijn afscheid van het Marchi-Instituut in Moskou. Nergens fatsoenlijke champagne te krijgen voor mijn feestje. Dan maar Iskra, Bulgaarse champagne. 'De Bulgaren pissen erin', beet een Moskoviete me toe. Voor Iskra bleef alleen een idioot in de rij staan.
De volgende dag zat ik van Moskou tot Berlijn hondsberoerd van mijn kater in de achteruit vliegende luchtbus van het Oostduitse Interflug. Alleen de autobiografie van Galina Vishnevskaja weerhield me van een voortdurend naar de wc rennen.
Mevrouw Vishnevskaja, getalenteerd en door en door geschoold, capricieus, moeilijk in de omgang en met hart en ziel aan haar muziek gewijd: een klassieke operadiva. Maar blind was ze niet. De machthebbers van de Sovjet Unie dachten in haar een paradepaardje gevonden te hebben. Mevrouw Vishnevskaja bood weerstand. Samen met haar man Mstislav Rostropovitsj verkoos ze het verzet en ballingschap. Eerst binnen de grenzen van de Sovjet Unie, later als balling in de Verenigde Staten.
Ik las hoe ze zich opwond over de onrechtvaardigheid van het lot om Stalin op dezelfde dag de pijp uit te laten gaan als de grote componist Prokofiev. Een massamoordenaar met dikke snor en afgelikte reet die alle aandacht wegvrat van de door haar geliefde componist. Ze schaamde zich dood. Galina Vishnevkaja heeft met Rostropovitsj een paar prachtige platen gemaakt, waaronder liederen van Rimski Korsakov en de Liederen en dansen van de dood van Moessorgskij. Nu is ook zij dood. Word ik oud?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten