Een van de laatste serie foto's van Jan.
Gronings landschap
met eigen schaduw.
In 1996 had Jan Bouwman het helemaal gehad met zijn werk in Nieuw Woelwijk. Zijn leven was aan een resolute wending toe. Ik werkte in die jaren als agent voor Subroto Roy Chowdhury, een sitarspeler uit Calcutta. Voor november van dat jaar had ik een reis naar India gepland. Ik had heimwee. Jan wilde met me mee. Dat heeft hij geweten. Het is een onvergetelijke reis geworden.
Noord India was in die novembermaand een compleet gekkenhuis. Een gekkenhuis waar Jan zich - na een paar eerste aarzelingen - vol wellust in stortte. Mijn ervaring met het land en Jans drift om zo veel mogelijk vast te leggen werkten als een magisch Sesam open u. Waar we ons gezicht ook lieten zien, binnen een minuut bevonden we ons midden in het tumult. We hoefden nooit lang te zoeken. Je struikelde over de bruilofstoeten en religieuze optochten. Het was tenslotte Diwalli - het feest van de godin Lakshmi, die voorspoed brengt. Diwalli is het grootste religieuze festival in India.
Maar in Calcutta was het ook nog eens de Kalipooja - het feest van de beschermgodin van Calcutta. En het was Kartikpooja - een religieus vruchtbaarheidsfeest waar jongeren achter op vrachtwagens door de eigen wijk trekken, vooraf gegaan door hyra's. Dat zijn mannen die zichzelf gecastreerd hebben om vrouw te worden. De resterende vleeslapjes naaien ze tot een soort vagina. Vaak verdienen hyra's hun geld als hoer. Ze zijn verschoppeling, maar kunnen tegelijk op een groot ontzag rekenen.
Jan en ik zagen de bizarre stoet naderen. Honderden mensen waren uitgelopen. Ik vroeg een van de ouderen of Jan mocht fotograferen. Voordat de man kon antwoorden was een hyra al plat op de grond gaan liggen voor haar trance-ritueel. Dat Jan foto's nam, daar had niemand moeite. Integendeel, ik had sterk de indruk dat de hyra juist vanwege Jan er nog een schepje bovenop deed.
En het was broertjesdag in Calcutta. Dat is het feest in Calcutta dat alle zusjes hun broertjes bezoeken. En alle broertjes hun zusjes. Heel Calcutta is die dag op pad. Juist die dag hadden Jan en ik uitgekozen om portretten te maken van een klassieke Indiase danseres. Ze woonde in Buxara, een wijk ongeveer een uur met het openbaar vervoer bij ons vandaan. Toen Jan op het station van Howrah de mensenmenigte zag die de forenzentreinen bestormden, bekroop hem twijfel.
'Kom op' riep ik en wrong me een treinstel in. Hij keek me aan of ik ook al kierewiet was. Maar hij liet zich overhalen. Hij hing nog buiten de deur, toen de trein vertrok. Aan zijn armen en rug klampten zich nog eens drie reizigers vast. Paniek in zijn ogen. Maar beetje bij beetje kwam er een zekere orde in het kluwen en voelde alles wat veiliger aan. Daar verscheen die geweldige lach op zijn gezicht. Hij genoot. En toen hij even de kans kreeg, begon hij zo goed en zo kwaad als het kon foto's te maken.
Later zijn we in Delhi in het tumult geraakt . Het was de viering van de 500-ste geboortedag van Guru Nanak, de stichter van de Sikh-religie. Vlak bij de Vrijdagmoskee in Oud Delhi deelden rijke Sikhs rond het middaguur gratis voedsel uit. De mensenstroom duwde ons door de kleine straatjes heen en perste ons tegen de afrasteringen aan van de openbare keukens, waar iedereen met bordjes om voedsel stond te bleren en te dringen. Jan was toen al zo door de wol geverfd, dat hij meer bezig was met foto's maken, dan erop te letten of hij niet onder de voet gelopen werd. Een sikh aan de andere kant van de afrastering zag ons en zorgde ervoor dat Jan vanuit de keukens foto's kon maken.
Jan kon zich altijd erg snel aanpassen aan wisselende omstandigheden. Dat kwam hem goed uit bij het fotograferen. De omstandigheden in India waren zwaar, maar lieten daarom ook zo'n diepe indruk achter. 's Avonds zaten we aan een biertje. We konden bijna niet geloven wat we die dag weer meegemaakt hadden en dat we er zonder kleerscheuren uit gekomen waren. Dan verscheen die lach op zijn gezicht. Een lach die je niet meer vergeet. Een lach van voldoening, warmte en liefde. Het is de lach die je hier boven ziet. Het is Jan tijdens een van zijn laatste exposities in de Doorrit in Garnwerd. De foto van drie vogels op het Wad. Jan heeft samen met Ulie deze foto uitgekozen voor zijn afscheidskaart. Een vogel stijgt op, vliegt op, maar is nog in beeld. Net als Jan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten