Mama is hier van Mariëtte Zweers verschijnt bij Ambo/Anthos

Morgen verschijnt de tweede roman van Mariëtte Zweers, Mama is hier. Haar eerste Maakbaar - waar ik een steentje aan mocht bijdragen - was een uiterst succesvol debuut, dat haar een nominatie voor de Schaduwprijs 2017 opleverde. Afgelopen zondag vertrouwde ze me nog toe dat de uitgever haar het manuscript bijna uit handen had moeten scheuren. Het verhaal was goed, zoals het er nu lag, was de overtuiging. Mariëtte zou te zeer een perfectionist zijn. 'Alleen wanneer het om mijn romans gaat.' Ze kon er nu wel mee lachen. Vandaag verscheen een vraaggesprek van Mariëtte met Joep van Ruiten in het Dagblad van het Noorden. 

foto Corné Sparidaens

Als het gezin uit elkaar valt

‘Ik had de behoefte om iets echt af te maken, van het begin tot het eind’

Joep van Ruiten

Drie jaar na haar bejubelde debuut Maakbaar is er een nieuwe thriller van Mariette Zweers: Mama is hier . Vrijdag is de presentatie in Haren.

Waarom mensen graag thrillers lezen? ,,Omdat het een vlucht kan zijn? Misschien om als lezer het gevoel te krijgen dat je het zelf goed voor elkaar hebt?” Mariette Zweers zoekt naar een antwoord. ,,Een thriller”, zegt ze, ,,is een boek waarin je dingen beleeft die je in het werkelijke leven niet zo snel zult beleven. Dat je blij bent dat je thuis lekker op de bank zit of in bed ligt.”

We zitten in Zweers’ woning in Haren en praten over Mama is hier . ‘Literaire thriller’ heeft uitgeverij Ambo Anthos op de cover gezet. En ook een quote uit De Telegraaf , verwijzend naar Maakbaar , het boek uit 2016 waarmee Zweers werd genomineerd voor de Schaduwprijs: ‘Een pageturner in de stijl van Saskia Noort en Simone van der Vlugt.’

Mama is hier is niet geschreven met het doel een thriller af te leveren, zegt Zweers. ,,Als je een boek zoekt met een echt thrillerstramien, of een boek waar het bloed van de pagina’s druipt of iemand wordt opgesloten in een kruipruimte, dan ben je bij mij niet aan het juiste adres. Ik schrijf wat ik graag zelf zou willen lezen. Wat ik interessant vind, is het onderhuidse, de psychologie.”

Maakbaar draait om een ambitieuze vrouw, Anna, die zich door haar gezin belemmerd voelt en in haar geboortedorp wordt geconfronteerd met de dood van een schoolvriendin. Centrale figuur in Mama is hier is Olga, een vrouw die het gezin boven alles stelt en merkt dat haar veilige wereld steeds meer scheuren begint te vertonen. Dat komt mede door haar man, die als lid van een directie een ziekenhuis wil uitbreiden.

Het milieu in beide boeken is vergelijkbaar, vertelt Zweers (Bergen, 1968). ,,Het gaat om mensen die het eigenlijk wel goed voor elkaar hebben, tot zich praktijken voordoen waarbij je je als lezer afvraagt of het wel deugt. De vraag die ik mij voor dit boek stelde was: wat doet het met iemand als de boel uit elkaar valt? Hoever wil Olga gaan om dat te voorkomen? Ze blijkt bereid harde maatregelen te treffen en wil zich daar niet schuldig over voelen.”
Het idee voor Mama is hier stamt uit de tijd dat Zweers nog moest debuteren. ,,Omdat het zoeken naar een uitgever van Maakbaar meer tijd kostte dan verwacht, was ik aan een tweede boek begonnen. Uiteindelijk heb ik het oorspronkelijke verhaal helemaal omgegooid. Vergeleken met mijn eerste boek ging het schrijven me makkelijker af, ook omdat ik nu kon sparren met een redacteur. Bij mijn debuut kon dat nog niet.”

Ze vertelt hoe ze vooraf op rollen behang een structuur voor haar boek heeft uitgezet. ,,Daar heb ik veel aan gehad. Toch ben ik te overmoedig geweest. Ik dacht: als ik negentig procent van het boek heb staan, dan komt het wel goed. Dat viel tegen. Ik liep vast met het plot. Achteraf bezien was ik meer geïnteresseerd in de beweegredenen en de karakterontwikkeling van mijn hoofdpersoon dan in de ontknoping. Plechtig voornemen: een volgend boek wordt niet geschreven voor ik helemaal weet hoe het gaat lopen.”
Zowel Olga als haar man komt niet over als sympathiek. ,,Daar zit geen waardeoordeel onder”, vertelt Zweers. ,,Wat ik interessant vind, is dat mensen reageren op gebeurtenissen uit het verleden, op voorvallen die hen hebben gemaakt tot wat ze zijn. Dat speelt bij Olga een rol. Ze is opgegroeid bij een problematische moeder en moest in die tijd overleven. Haar gezin is wat ze alsnog heeft bereikt. In die zin is ook zij ambitieus.”

In geval van nood valt een mens terug op reflexen van vroeger, stelt Zweers. ,,Je kunt een heleboel proberen in het leven, maar sommige dingen veranderen niet. Je wilt misschien een betere ik zijn, maar je hebt te maken met reflexen en mechanismen die ergens vandaan komen. Niet alles is te sturen. Misschien is dat fatalistisch. Niet iedereen maakt een loutering mee. Olga in ieder geval niet.”

Bijzonder moment doet zich voor als Olga zich afvraagt of haar man wel zuiver op de graat is. Citaat: ‘Hoeveel brave kerels waren er niet, die in het geniep milieunormen omzeilden, die moedwillig belasting ontdoken, of anders wel een hoer bezochten waarvan ze op de vingers konden natellen dat die het niet vrijwillig deed? Vertel mij wat. En die zaten ’s avonds allemaal aan de maaltijd met hun gezin en gingen en masse de Alpe d’Huez op om geld in te zamelen voor het goede doel. Altruïsme voor de bühne.’

,,Niet alles wat in mijn boek staat is mijn mening, maar dit is wel uit mijn hart gegrepen”, zegt Zweers. ,,De moraliteit in Mama is hier zit in de fraude die wordt gepleegd, waarbij het niet eens direct duidelijk is of het wel als fraude wordt ervaren. De man van Olga zegt ergens: ‘Ik heb altijd het belang van het bedrijf voorop laten staan.’ Soms zorgen zaakjes ervoor dat besluitvormingsprocessen soepeler verlopen. In sommige milieus wordt dat acceptabel gevonden.”

In het dagelijks leven is Zweers docent bedrijfskunde aan de universiteit. ,,Op een gegeven moment kreeg ik sterk de behoefte iets te maken waarbij ik mezelf moest dwingen het echt af te maken, van het begin tot het einde. Daar komt mijn schrijven uit voort”, vertelt ze. ,,Of iemand kan schrijven is een kwestie van talent, daar heb je weinig over te zeggen. Maar het doorzettingsvermogen dat tot deze boeken heeft geleid, is echt van mezelf. Daar ben ik heel trots op.”