Kees de Jager 1921-2021
Een stralende dag, iets voor het middaguur in de late lente van 2016. Cameraman Arno Cupédo, geluidstechnicus Menno Knevel en ik staan tussen dagjesmensen en vakantiegangers op de veerboot naar Texel. Mijn oude Volvo 240 ligt vol met camera’s, statieven, lampen en allerhande geluidsopname-apparatuur. Een grote mantelmeeuw landt op het dak van de 240 en kijkt ons onderzoekend aan. Natuurlijk vanwege de boterhammen die we op het dek in de zon aan het eten zijn. We zijn op weg naar professor Kees de Jager.
Afgelopen week is hij overleden. Honderd keer is hij om zijn grootste wetenschappelijke interesse gedraaid, de zon. Astronoom Kees de Jager was gefascineerd door de zon en raakte er niet over uitgepraat. Tot op hoge leeftijd gaf hij lezingen over astronomie en was geliefd vanwege zijn inspirerende manier van vertellen en de humor waarmee hij zijn verhaal doorspekte. Na zijn pensionering ging hij terug naar zijn geboortegrond, het eiland Texel. Daar is zelfs een sterrenwacht naar hem vernoemd. Hij wordt alom beschouwd als Nederlands’ beste astronoom.
De Jager was één van die astronomen die vanaf het begin de voordelen van ruimtevaart zagen. In de jaren zestig en zeventig was hij nauw betrokken bij astronomische ruimtevaartprojecten. Aan de universiteit van Utrecht werkte de Jager aan een bijzondere telescoop, die bedoeld was voor de allereerste satelliet die Nederland ging bouwen. Die satelliet heette ANS, de Astronomische Nederlandse Satelliet.
Samen met regisseur Lotte Veltman was ik van plan een film over de ANS te maken. We hadden nog niets van financiering binnen, maar vonden het noodzakelijk dat er alvast een paar interviews werden gedraaid. Een aantal betrokkenen was inmiddels hoogbejaard en hun verhalen wilden we per se vastleggen.
Kees de Jager woonde op Texel in een bescheiden woning, met overvolle boekenkasten en klassieke meubels. Het was al een warme dag, en dan kwamen wij ook nog eens met lampen aan. Een paar weken daarvoor was zijn geliefde vrouw Doetie overleden en ik had hem gemaild dat we het geplande gesprek best wel even konden uitstellen. In de email die ik terugkreeg vroeg Kees ons toch gewoon te komen. Hij kon die afleiding goed gebruiken. Terwijl de technici bezig waren een opstelling voor camera en geluid te maken, besprak ik met Kees wat ik hem zo ongeveer wilde vragen. Het was opvallend hoe goed hij de materie kon uitleggen en wanneer hij over astronomie sprak, was er constant een enthousiast glimmertje in zijn ogen te zien.
Het interview verliep vlot en zat vol met humoristische anecdotes over voorvallen die hij had meegemaakt tijdens de ontwikkeling van de satelliet. Ondanks zijn hoge leeftijd kostte het hem geen enkele moeite zich van alles te herinneren uit de vroege jaren zeventig. Na het interview begonnen zelfs de cameraman en geluidstechnicus allerlei vragen over het heelal te stellen.
Ik had graag langer willen blijven om met hem te praten over sterren en het heelal, maar de tijd drong. Na nog een paar opnames bij de naar hem vernoemde sterrenwacht, verderop op het eiland, gingen we terug naar huis. Kees zat bij ons in de auto terug, richting Den Burg. Bij een kruising van de weg die naar het dorp ging zei hij: “Jongens, zet me er hier maar uit. Ik loop de rest wel, dat is goed voor me”. Moesten we die oude man dat hele stuk naar het dorp laten lopen? Ik zei dat we hem echt wel gewoon bij de deur af wilden zetten. Nee, nee, dat was echt niet nodig. Toen herinnerde ik me plots weer dat De Jager tot voor kort nog marathons had gelopen. Ik lachte bij mezelf en zette de auto stil in de berm. Kees stapte uit en zwaaide ons na. Wat een aimabele en interessante man. Ik keek er toen al naar uit hem op de première weer de hand te kunnen schudden. Misschien het jaar er op al, wie weet…
Het duurde echter nog een aantal jaren voordat we de film van de grond kregen. Pas in december 2019 werd ons subsidie toegekend en konden we echt los. Maar toen gooide COVID-19 plotseling roet in het eten en moest het project weer stilgelegd worden. In de korte periode met versoepelde maatregelen halverwege het jaar filmden we nog twee gesprekken en begonnen we met de montage van het materiaal. Langzaam kwam de film tot leven.
Kort geleden wandelden Lotte en ik door het plantsoen en hadden we het over de komende opnames, die de film eindelijk zouden voltooien. “Ik hoop toch zó, dat Kees de Jager en de anderen het nog even volhouden”, zei ik. “Over een paar weken kunnen we de film misschien al af hebben. Hoe oud is Kees nu?” “Hij moet honderd zijn”, zei Lotte. “Hij was 94 toen je hem interviewde.”
Twee dagen later vernamen we dat Kees de Jager was overleden.
De film zal hij helaas nooit zien. Maar ondanks dat de ANS maar een klein deel van zijn loopbaan betreft, hoop ik dat zijn verhaal in deze film hem toont als die ongelooflijk begeesterde astronoom, die hij zijn hele leven is geweest.
Jasper Huizinga, regisseur.
Groningen, 29 mei 2021
Geen opmerkingen:
Een reactie posten