woensdag 17 juni 2015

Worp en Wederworp - 26 interviews met Misha Mengelberg


De kleine uitgeverij Huis Clos is meer dan een speeltje van vormgever Piet Gerards met zijn vaste zij-mannen Ben van Melick en Jo Linssen. Sinds mensenheugenis brengt Huis Clos kunstzinnige uitgaves over van alles en nog wat wat off- en -off-off-broadway plaatsvindt in de kunstenwereld: mooie uitgaves, functioneel en noodzakelijk. Van Gogh off broadway? In combinatie met Antonin Artaud wel!

Maar goed. Worp en Wederworp - 26 interviews met Misha Mengelberg bijeengebracht door Erik van den Berg - is onlangs verschenen. Worp en Wederworp werpt een scherend licht op de verbaal en vaak muzikaal ongrijpbare Instant Componist en grondlegger van de Nederlandse geïmproviseerde muziek. Want wist u dat Dave Brubeck niet op zijn vingers kon fluiten? Mengelberg wel. Mengelberg kon zelfs blaffen. Ik zie hem nog eind jaren zeventig onder de vleugel in Hotel Maastricht kruipen, jankend, terwijl Han Bennink met keien de parketvloer te lijf ging. 'Wat heeft dit met muziek te maken?' vroeg de dienstdoende gerant zich af. Je zag in 's mans gezicht vertwijfeling of hij nu niet ter plekke de hermandad te hulp moest roepen.
De interviews in Worp en wederworp roepen herinneringen wakker aan de vele concerten van deze geniale musicus: solo, met Bennink en met de Instant Composer's Pool. De muziek van de ICP werd in de loop der jaren kunstzinniger en verfijnder. Dat begon met de Herbie Nicols-projecten. Maar bij de adaptaties van Duke Ellingtons werk straalde de splendor van Mengelbergs genie bijna oogverblindend. De muziek was misschien niet meer zo agressief tegendraads, maar daarom in zijn wringende harmonieën juist zo verbazingwekkend. Muziek die er toe doet! Grootse muziek, tegelijk pakkend en ongrijpbaar voor de luisteraar.
Bij deze ook nog een commentaar van Tom Klaassen bij de VPRO. http://www.vpro.nl/speel.POMS_VPRO_1056081.html


Misha Mengelberg bekijkt het eerste exemplaar van Worp en Wederworp

Nu ik dit schrijf denk ik aan Derek Bailey, die zich al begin jaren negentig door Mengelberg in de steek gelaten voelde. 'Hij werkt met een notenblad', gromde Bailey, toen ik hem in 1992 van Schiphol afhaalde voor twee concerten op de ZomerJazzFietsTour. Hij kwam net uit Tokyo en ergerde zich aan Mengelbergs Ellington-project.


Het was al tegen de avond dat ik Bailey en zijn toenmalige vriendin het Groninger platteland op chauffeerde. Ik vroeg hem of hij de prachtige weidsheid van het land wist te waarderen. 'May be we should discuss this after we've had a proper meal', mompelde hij. Hij omklemde de gitaarkoffer als een drenkeling een stuk wrakkout. Bij café Hamming in Garnwerd troffen we gelukkig de slagwerker Tony Oxley. Het gemoed van Bailey klaarde op. De twee oude broeders in het muzikale kwaad aten en dronken samen, waarna alles weer koek en ei leek. Ik bracht beide mannen naar de Zijlsterhoeve voor de overnachting. De volgende ochtend rond zes uur hoor ik hoe in mijn kantoor de werktelefoon rinkelt. Ik kruip uit bed, neem op. Bailey! Met onderdrukte paniek in zijn stem. 'Jo, haal me hier weg. Anders heb je geen concerten vandaag. De stilte hier maakt me gek. En het plafond is veel te laag.' Stante pede reserveerde ik een van de rumoerigste kamers in Groningen in Hotel De Doelen, zijde Grote Markt. Bailey speelde met Oxley in de kerk van Warfhuizen de sterren van de hemel. Rond de 20 festivalbezoekers zaten daar met gesloten ogen als in trance met hun koppen tegen de kerkbanken gedrukt. Ik ben erbij gaan zitten en was voor twintig minuten ongrijpbaar.    
    

dinsdag 16 juni 2015

CCone kick of in De Nieuwe Kolk in Assen, 15 t/m 17 juni 2015

Betsy Torenbos met Nico Vanderveen

Cultuurproducenten, onderwijsinstellingen, universiteiten, overheden, film- en televisieproducenten, creatieve industrie, erfgoed en zakenwereld wisselen tijdens een internationale conferentie van ideeën over producties, samenwerkingsvormen en fondswerving. CCone - Culturual connection of Northern Europe - een initiatief van Johan de Noord wil met deze internationale conferentie bewerkstelligen dat cultuur- en kunstmakers elkaar ontmoeten. Maar ook dat ze beleidsmakers ontmoeten uit andere landen en mensen uit het zakenleven. Je moet tenslotte ergens beginnen, wanneer je de grote wereld in wil. 

Het deelnemersveld is groot op deze eerste dag. Een kleine, ik vrees niet volledige opsomming: Het Houten Huis, Oerol, Tocht om de Noord, Hunebedcentrum, Vanderveen Warenhuis, Tryater, Zoo Emmen, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, CBK Drenthe en het Hunebedcentrum. Van buiten Nederland zijn het Litouws Theater-, muziek- en filmmuseum en de Noordzeevoedsel culturele route uit Duitsland present. De aanwezige overheden komen uit Drenthe, Groningen, Friesland, maar ook uit de verschillende regio's van Denemarken, Noorwegen, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.



Ik ben maar een halve dag aanwezig bij dit evenement. Juni is een drukke schrijfmaand. Ik werk aan het nieuwe stuk voor ROODPALEIS en boks met Berger (werktitel van mijn nieuwe roman). Samen met Betsy Torenbos presenteer ik tijdens een pitch ROODPALEIS en met name de voorstelling Onder één dak. We willen deze voorstelling graag ook in Duitsland spelen. 

Het is jammer dat er weinig 'makers' uit het buitenland zijn, maar de sfeer doet me desondanks denken aan de vroegere NewOp meetings (een internationale webring van onafhankelijke eigentijds muziektheaterproducenten van over heel de wereld). 
Een foto die ik genomen heb tijdens de laatste NewOp Barcelona (2003). Helaas weet ik de namen niet meer van de man links. Naast hem staat een zekere Pao, een Baskisch componist met wie ik in de Raval ben doorgezakt, Nina Krohn (schrijver uit Noorwegen), David O'Brien, componist en Mette Kaaby uit Oslo, operaproducent.

Betsy is ook vandaag aanwezig. Ik ben benieuwd naar haar verslag. Van de pitchen van andere organisaties sprong bij mij vooral die van De Tocht om de Noord in het oog. Bondig, enthousiast, wervend in twee minuten tijd. Ik zie afnemers al aanschuiven,  
  

De kant van Oosterhouw

Suzanne Rohde Dohle - één van de initiatiefnemers van De Kant van Oosterhouw

Één van de dingen waar je als lezer aan lijdt wanneer je À la recherche du temps perdu van Proust helemaal gelezen hebt - en dan ook nog zoals ik in het Frans - is dat je er bijna met niemand over praten kunt. Daar kwam afgelopen vrijdag, 12 juni, verandering in. Zes fervente Proustlezers die samen een kring vormen om aan bovenstaand lijden een einde te maken, besloten om voor één keer hun kring uit te wijden. Ze stuurden gerichte uitnodigingen in het rond voor een dag Prousten onder het genot van eten uit La Cuisine Retrouvé en drank en lezingen. 


Oosterhouw
Het was een aangename en prikkelende zonnige dag in de notariswoning in Leens, Oosterhouw, waar vroeger de grote dichter Cor Jellema woonde. Nu wonen er Klaas Noordhuis (tuinontwerper) en Hans Christiaan Klasema (toneelbeeldvormgever voor o.a. Toneelgroep Amsterdam en De mug met de gouden tand). 
Lezing - Le Bal de têtes

Proustiaans uitwijden over deze dag, daarvoor ontbreekt me nu de tijd. Maar van één ontdekking wil ik hier gewag maken: hoe heerlijk is het om Proust voorgelezen te krijgen. Je ogen hoeven zich niet een weg te zoeken door de lange labyrintische zinnen. Daardoor kun je je aandacht volledig concentreren op al die verrukkelijkheden die Proust je zin na zin voorschotelt: taalkunst, azijnzeikerij, het te kakken zetten van de adel, de nouveaux riches, zijn onverholen scepsis ten opzichte van vooraanstaande medici, de natuurbeschrijvingen, zijn obsessies met homosexualiteit, zijn ziekelijke jaloezie, maar ook verrassende metaforen en niet in de laatste plaats het wakker roepen van je eigen herinnering. Toen ik Proust las had ik vaak Vorspiel und Liebestod van Wagner zacht op de achtergrond spelen. De twee gingen geweldig samen: het voortdurend moduleren van Wagner op de ene fraaie muzikale zin na de andere paste precies bij wat Proust in de taal doet: doormoduleren zonder de verlossing te schenken van dat ene oplossende akkoord. En wanneer het dan eindelijk komt is het niet dat akkoord dat je verwacht had. Maar je bent wel klaargekomen. 
Wanneer verschijnt er luisterversie? Ik denk dat Proust dan grote kans maakt van een heropstanding.  

maandag 8 juni 2015

Io Vivat speelt door heel Garnwerd


vlnr: Wies Gorter, Marleen Paulissen, Marthe Smit Duyzentkunst, Tineke van Huis, José Timmer

Van 28 t/m 31 mei speelde Io Vivat vier stukken in Garnwerd, in huiskamers en in de kerk. Ik heb de voorstelling Veulen ongelikt - twee keer gezien, één keer in de kerk en één keer - een week later tijdens Te Gast in Garnwerd - in de schuur bij Ben Smit.
Dat mijn liefje in de voorstelling was niet de enige reden dat ik het stuk twee keer zag. Veulen ongelikt is een prachtige en krachtige tekst van Gijsje Kooter - uitermate verrassend. En al even verrassend de regievisie van Hesther Le Grand. Geen gebral en geschreeuw zoals het in een Big Brother-setting kan, maar zes verschillende vrouwen die elk op hun eigen manier de omstandigheden waarin en beweegredenen waarom interpreteren van een moeder die een baby gedood heeft en het gewoon langs de weg dumpt. 

Nu de zes vrouwen inclusief Anka Roggeveen

De eerste tien minuten zit je mee te raden wat er nou precies aan de hand is. Daarna tilt het spel van de zes actrices je ongemerkt op. Ze spelen dit pingpong-associatiespel zo soepel - met passie, ernst, bitterheid en humor - dat je na een goed half uur lekker beduusd niet weet of je nu klappen moet of niet. Chapeau.


En dan toch: applaus en wel klaterend.

zondag 7 juni 2015

Johan Doesburg ontvangt onderscheiding: Orde van de Nederlandse Leeuw


Johan Doesburg nam afgelopen zaterdag na ruim twintig jaar afscheid van het Nationale Toneel. Burgemeester Jozias van Aartsen benoemde hem tijdens een bijeenkomst in de Koninklijke Schouwburg Den Haag tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.


Johan Doesburg (1955) begon zijn zijn theatercarrière tumultueus. In 1987 wilde hij voor het Rotterdamse theater De Lantaarn het stuk Het vuil, de stad en de dood (Rainer Werner Fassbinder) ensceneren. Tijdens de try out op 18 november bezetten tegenstanders het speelvlak en verhinderden zo een uitvoering. Het stuk zou antisemietisme propageren. Na deze actie is het stuk eenmaal gespeeld voor een geselecteerd publiek: 100 voor- en 100 tegenstanders.In 2002 bracht Johan Doesburg het stuk alsnog op de planken bij het Nationale Toneel. Zonder Problemen.

Johan Doesburg was bij het Nationale Toneel sinds 1994 artistiek directeur. Van 2000 tot 2011 artistiek leider en daarna weer regisseur. Hij bracht de laatste jaren grote voorstellingen: Tirza, Het stenen bruidsbed en als afscheid Genesis

Schitterende voorstellingen heb ik van hem gezien. De herneming na tien (?) jaar van Strange Interlude staat nog altijd op mijn netvlies gebrand. Helaas was ik te laat voor Genesis. Maar wie weet volgt er nog een reprise?
Rdder Johan gaat nu verder als free-lance regisseur.

Vanaf deze plek een welgemeende gelukwens met de onderscheiding. En bij ROODPALEIS hopen we natuurlijk dat je nog veel belangwekkende voorstellingen gaat maken en dat wij je nog vaak mogen ontmoeten: hetzij bij repetities hetzij bij onze voorstellingen. Johan: proficiat! 

zaterdag 6 juni 2015

Onder één dak De laatste in de raadzaal in Gieten

Na de doorloop

Gisteren - vrijdag 5 juni 2015 -speelden we met ROODPALEIS Onder één dak voor de 27ste keer (voor meer info, zie ook elders in deze blog). Dit was daarmee ook voorlopig de laatste voorstelling. Er ligt nog een optie voor een kleine tournee in Duitsland - in het Duits met dezelfde crew. De raadzaal in Gieten was goed gevuld, ondanks het geschenk van de eerste werkelijk zomerse dag van dit jaar. De cirkelvorm waarin de vergaderbanken staan, dwong ons tot een arenaaanpak. Wat wonderwel uitpakte. De conflicten, dilemma's, loyalitiets- en gewetensvragen kregen in die arena een ongewone scherpte, de focus van het publiek was van begin tot einde gericht, de luchtigheid kwam op tijd in het spel en op het einde waren daar dan ook de contouren van een werkbare oplossing in zicht. Want dit stuk eindigt in onze versie niet in een 'zij leefden nog lang en gelukkig.'
Onder één dak - de crew vlnr: Martin Lambeek, Ben Smit, Jeroen Ebels, Betsy Torenbos, Bas de Bruijn, Alina Kiers, Jo Willems

Meer dan een jaar hebben we met deze crew gedraaid. De nacht volgend op de première stierf mijn moeder. Maar niet alleen daarom blijft Onder één dak een gedenkwaardige productie. Bijgaande nog wat foto's van deze laatste. Dank aan iedereen. 

 Wachtend op...

Doorloop

 Doorloop

 Jongens zijn het, maar aardige jongens...

De laatste?